Ιλλυρία

Αρχαία περιοχή της Βαλκανικής χερσονήσου στην οποία κατοικούσαν οι Ιλλυριοί. Στους προϊστορικούς χρόνους μια ομάδα φυλών που μιλούσαν διαλέκτους μιας ινδοευρωπαϊκής γλώσσας εγκαταστάθηκε στις βόρειες και τις ανατολικές ακτές της Αδριατικής, στις ανατολικές Άλπεις και στο βορειοδυτικό τμήμα της Βαλκανικής χερσονήσου. Η περιοχή που κατέλαβαν έμεινε γνωστή ως Ι. και γι’ αυτό η ονομασία αυτή έχει ασαφή όρια. Ανάμεσα στους Ιλλυριούς ανήκαν και οι φυλές που έγιναν γνωστές αργότερα ως Δαλματοί και Παννόνιοι. Για τον λόγο αυτό, η Ι., υπό την ευρύτερη έννοια, θεωρείται ότι περιλάμβανε όλη την περιοχή που είχε καταληφθεί από τους Παννόνιους και κατά συνέπεια έφτανε από την Ήπειρο μέχρι τα Β του Δούναβη. Ωστόσο, ως Ι. συχνά θεωρείται μόνο η Αδριατική ακτή βόρεια της κεντρικής Αλβανίας και δυτικά των Δειναρικών Άλπεων. Η εγκατάσταση των Ιλλυριών, που πραγματοποιήθηκε την ίδια περίοδο με την εγκατάσταση των Βενετών και των Μεσσαπίων στην Ιταλία και των Αχαιών στην Ελλάδα, ενισχύει την πεποίθηση ότι οι Ιλλυριοί συγγένευαν με αυτούς τους δύο λαούς. Οι Έλληνες μάλιστα είχαν συνείδηση του γεγονότος ότι είχαν κάποια συγγένεια με τους Ιλλυριούς και τα λίγα που γνωρίζουμε για την ιστορία τους πριν από τη ρωμαϊκή κατάκτηση οφείλονται στον μύθο του Κάδμου, ο οποίος, φεύγοντας από τη Θήβα, κατέφυγε στην Ι. Από τον γιο του, Ιλλυριό, πήραν το όνομά τους οι Ιλλυριοί. Ήδη από τον 7ο αι. π.Χ. είχαν αρχίσει να ιδρύουν οι Έλληνες αποικίες στην Ι., από τις οποίες σπουδαιότερες ήταν η Επίδαμνος και η Απολλωνία. Οι Ιλλυριοί, λαός πολεμοχαρής, επιδίδονταν στην πειρατεία στην Αδριατική σε βάρος των ελληνικών, ετρουσκικών και ρωμαϊκών αποικιών. Από τον 4o αι. π.Χ. άρχισαν συχνοί πόλεμοι μεταξύ των Ιλλυριών και των Μακεδόνων γειτόνων τους. Οι Ιλλυριοί συγκρούστηκαν αργότερα με τους Ρωμαίους, οι οποίοι, για να προστατεύσουν το εμπόριό τους στην Αδριατική, άρχισαν τους Ιλλυρικούς πολέμους που διήρκεσαν από το 229 έως το 169 π.Χ. Αν και η I. δεν εκρωμαΐστηκε ποτέ τελείως, επειδή οι βοσνιακές, ερζεγοβινικές, μαυροβουνιώτικες και αλβανικές περιοχές ήταν πάντα δυσπρόσιτες, ιλλυρικά στοιχεία ενσωματώθηκαν στο ρωμαϊκό κράτος και έφτασαν μάλιστα στα ανώτατα αξιώματα όταν, τον 2o αι. μ.Χ., ο στρατός αποτέλεσε αποφασιστική δύναμη στο κράτος αυτό. Με τον Αυρηλιανό (270 μ.Χ.) οι Ιλλυριοί κατέλαβαν τα ηνία της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και έμειναν στην εξουσία έναν ολόκληρο αιώνα δίνοντας στη Ρώμη ορισμένες από τις μεγαλύτερες προσωπικότητές της. Μετά τη διαίρεση του Ρωμαϊκού κράτους σε Ανατολικό και Δυτικό, η I. χωρίστηκε σε δύο τμήματα. Από αυτά το Illyricum orientale δόθηκε στον αυτοκράτορα της Ανατολής και το Illyricum occidentale στον αυτοκράτορα της Δύσης. Από τότε και τα δύο αυτά τμήματα γνώρισαν τις επιδρομές των Γότθων, των Αβάρων και των Σλάβων. Μετά τον 6o αι. μ.Χ., οπότε σταθεροποιήθηκε η σλαβική κατάκτηση, η ονομασία I. εξαφανίστηκε και εμφανίστηκε πάλι το 1809 (συνθήκη του Σένμπρουν) όταν o Ναπολέων ίδρυσε, στον χώρο της γαλλικής επιρροής, τις Ιλλυρικές επαρχίες (που περιλάμβαναν την Καρινθία, την Καρνιόλη, το Φίουλι, την Ιστρία και την Κροατία) και πάλι το 1813 με την Αυστρία που ίδρυσε το Βασίλειο της Ι., που ήταν εξίσου βραχύβιο (έως το 1822)· τέλος, με την κροατική πνευματική και πολιτική κίνηση που αναπτύχθηκε το 1835-48 από τον Λ. Γκάι και ονομάστηκε ιλλυρισμός, για να γίνει η ονομασία αυτή σύμβολο της ενότητας των Σλάβων του Νότου.

* * *

Ἰλλυρία και Ἰλλυρίς, -ίδος, ἡ (Α)

η χώρα τών Ιλλυριών.